ලොවම ත්‍රස්ත කල " පුංචි කොළුවා " සහ " මහත මිනිසා " - අවසාන කොටස

ලොවම ත්‍රස්ත කල " පුංචි කොළුවා " සහ " මහත මිනිසා " - පළමු කොටසට
ලොවම ත්‍රස්ත කල " පුංචි කොළුවා " සහ " මහත මිනිසා " - දෙවන කොටසට


2012 නවම් මස 16 වන දා

මුල් ලිපි දෙකෙන් ප්‍රහාරයට මුල්වූ හේතු, සැලසුම් කිරීම, බෝම්බය නිපදවීම, අත්හදා බැලීම, ඉලක්ක තෝරා ගැනීම පිළිබඳව සාකච්චා කළා ඔබට මතක ඇති. ප්‍රහාරය එල්ල කරන ආකාරය සහ ඉන්පසු ඇතිවන තත්ත්වය ගැන දැන් විමසා බලමු.

1945 ජුලි 16වන දින ප්‍රථම පරමාණු බෝම්බ අත්හදා බැලීම සාර්ථකව අවසන් වූ වහාම " Little Boy " නම් වූ යුරේනියම් බෝම්බය "USS Indianapolis" නෞකාවෙන් ටිනියන් දිවයින බලා නැව්ගත කරන ලදී. මේවන විට 509 කණ්ඩායම ටිනියන් දිවයිනට පැමිණ පූර්ව සූදානම් වල නිරතවෙමින් සිටියහ.

1945 ජූලි 26 වන දින " USS Indianapolis " නෞකාව ටිනියන් දිවයිනට ලඟාවූ අතර එදිනම එම බෝම්බයට ඇවැසි සමහර අමතර කොටස් සහ " Fat Man " නම් වූ ප්ලූටෝනියම් බෝම්බය " C-54 " වර්ගයේ ගුවන් යානයකින් ටිනියන් දිවයිනට ගොඩ බාන ලදී.

එදිනම ඇමෙරිකාව, එක්සත් රාජධානිය සහ චීනය එකතුව ජපානයට නිකුත් කල යටත් වීමේ නිවේදනය ( Potsdam Declaration ) ජපානය විසින් බැහැර කිරීමෙන් පසුව, 1945 අගොස්තු මස, ඇමෙරිකානු ජනාධිපති Harry S. Truman විසින්  ජපානයට බෝම්බය දැමීමට නිළ වශයෙන් අනුමැතිය දෙන ලදී.

මෙයට අදාල නොව්නද ඊට දින හතරකට පසු සිදුවූ තව වැදගත් සිද්ධියක් ගැන සඳහනක් කළ යුතුය.

ජූලි 26 වන දින බෝම්බය සහ ඊට අදාල අංගෝපාංග ගොඩ බෑමෙන් අනතුරුව දිවයිනෙන් පිටත්ව ගිය නෞකාවට ජූලි 30 වන දින අළුයම රාජකීය ජපාන නාවික හමුදාවේ I-58 සබ්මැරිනය මඟින් එල්ල කල ටෝපිඩෝ ප්‍රහාර දෙකක් මගින් පිලීපීන මුහුදේදී නාවිකයන් 300 ක් පමණ ගනනක් සමග මුහුදුබත් විය. 800 ක් පමණ නාවිකයන් සංඛ්‍යාවක් ඊට දින දෙකකට පසු බේරා ගන්නා ලදී.

මෙම ප්‍රහාරය ඊට දින හතරකට හෝ පහකට කලින් නැව ටිනියන් දිවයින බලා යාත්‍රා කිරීමේදී එල්ල කිරීමට ජපන් නාවික හමුදාව සමත් වූයේනම්, ලෝක ඉතිහාසය මීට වඩා වෙනස් වීමට උවද ඉඩ තිබුනි. එම ප්‍රහාරය ගැන වැඩි විස්තර, ඉහත නෞකාවේ නමත් සමඟ දී ඇති සඹැඳිය ඔස්සේ ගොස් කියවිය හැකිය.

මෙසේ ගෙන එන ලද බෝම්බ දෙක, ටිනියන් දිවයිනේදී එකලස් කොට ගුවන් යානයට සවිකරන ආකාරය මෙම චායාරූප වාර්ථාවෙන් ඔබට බලා ගත හැකිය.

හිරෝශීමා නුවරට එල්ල කල " Little Boy " බෝම්බය සවිකරනු ලැබුවේ 509 කණ්ඩායමේ අණදෙන නිළධාරියා වූ Colonel Paul W. Tibbets විසින්ම පදවන ලද " Enola Gay " නම් වු ගුවන් යානයටය. තම මවගේ නම අනුව යමින් ඔහු විසින් මෙම යානයට එම නම දමන ලදී. එම යානයෙහි මෙහෙයුමට සම්බන්ධ 12 දෙනෙකුගෙන් යුත් ගුවන් භටයන් සංඛ්‍යාවක් විය. පහත දැක්වෙන්නේ ඔවුන්ගේ නාම ලේඛනයයි.

Colonel Paul W. Tibbets, Jr. (1915-2007) 
Captain Robert A. Lewis (1917-1983)
Major Thomas Ferebee (1918–2000)
Captain Theodore "Dutch" Van Kirk (1921-) 
Captain William S. "Deak" Parsons (1901–1953) 
Lieutenant Jacob Beser (1921–1992) 
Second Lieutenant Morris R. Jeppson (1922–2010) 
Technical Sergeant George R. "Bob" Caron (1919-1995)
Technical Sergeant Wyatt E. Duzenberry
Sergeant Joe S. Stiborik (1914-1984) 
Sergeant Robert H. Shumard (1920-1967)
Private First Class Richard H. Nelson (1925-2003)


1945 අගෝස්තු 05 වන දින ප්‍රථම ප්‍රහාරයට සියල්ල සූදානම්. අගෝස්තු 06 වන දින අළුයම 02:45 ට, තවත් යානා 05 ක් පෙරටු කරගත් Enola Gay යානය ප්‍රහාරය සඳහා ටිනියන් දිවයිනෙන් පිටත් විය. අනෙකුත් යානාවල කාර්යයන් වූයේ කාළගුණ තත්ත්වයන් පරීක්ෂා කිරීම, චායාරූප කරණය සහ ප්‍රහාරයෙන් පසු ඇතිවන තත්ත්වයන් අධ්‍යනය කිරීම යනාදියයි. හිරෝශීමාව ප්‍රධාන ඉලක්කය වූ අතර යම් හෙයකින් එයට පහර දීමට නොහැකි වුවහොත් කොකුරා සහ නාගසාකි යන නගර දෙක අනු ඉලක්ක වශයෙන් විය.

මේ අතර ප්‍රහාරය එල්ල කිරීමට පෙර ගුවන් යානය තුල සිදුකලයුතු තවත් ක්‍රියාවලියක් විය. ඒ බෝම්බය සජීවී කිරීමයි. ගුවන් යානය නැංවීමේදී සිදුවිය හැකි අනතුරකින්  බෝම්බය පුපුරා යෑම වැලැක්වීම සඳහා, බෝම්බය ක්‍රියාත්මක වීමට අවැසි වෙඩි බෙහෙත් ඒ තුල අන්තර්ගත කොට නොතිබුනි. එය ස්ථාන ගත කිරීම Captain William S. Deak Parsons ගේ සහ Morris R. Jeppson ගේ මෙහෙයක් විය.

යානය ගුවන් ගතවී සුළු මොහොතකින් බෝම්බය රඳවා තිබු  කුටීරියට ඇතුළු වූ ඔවුන් දෙදෙන, බෝම්බයේ පිටුපස අදාල ස්ථානයේ වෙඩි බෙහෙත් තැන්පත් කරන ලදී. විනාඩි 15 ක් වැනි කාලයක් ඇතුලත් Captain Deak Parsons විසින් එම කාර්යය නිම කරන ලදී. එහෙත් තවමත් බෝම්බය අක්‍රීයය. එය සක්‍රීය කිරීමේ වගකීම පැවරී තිබුනේ Morris Jeppson හටය.

බෝම්බයේ බඳෙහි සවිකල කොළ පැහැති පේනු තුනකි. ප්‍රමාණයෙන් මෝටර් රථයක දුම්වැටි දල්වනයකට ආසන්න වූ මෙම පේනු තුන මගින් බෝමබයේ විද්‍යුත් පරිපථයේ ක්‍රියාකාරිත්වය අවහිර කොට තිබුනි. Morris Jeppson හට පැවරී තිබුනේ එම පේනු තුන ඉවත් කොට එම ප්‍රමාණයේම රතු පැහැති පේනු තුනක් එම ස්ථාන වලට ඇතුලු කිරීමයි. එය කිරීමත් සමඟම බෝම්බය සජීවී බවට පත්විය. ඒ අනුව Little Boy බෝම්බය ස්පර්ශ කල අවසාන පුද්ගලයා වීමේ භාග්‍යය හෝ අභාග්‍යය Morris Jeppson ට හිමි විය.

එහෙත් තවමත් බෝම්බයෙන් සිදුකළ හැකි විනාශය ප්‍රශ්ණාර්ථයකි ! එ‍ය පුපුරා යාම ගැනද ඇත්තේ සැකයකි. ඒ මන්ද යත් යුරේනියම් වලින් නිර්මිත බෝම්බය අත්හදා බලා නොතිබුනු බැවිනි. ජුලි 16 වන දින අත්හදා බලන ලද්දේ ප්ලූටෝනියම් වලින් නිර්මිත බෝම්බයක් පමණී.

ප්‍රහාරය එල්ල කිරීමෙදී අවශ්‍යය වූ වැදගත්ම සාධකයක් වූයේ ඉලක්කය ගුවනේ සිට දර්ශනය කල හැකි විය යුතු වීමයි. හිරෝශීමාවට උඩින් ගමන් කල Straight flush යානය නගරයේ කාළගුණ තත්ත්වය ප්‍රහාරය සඳහා ඉතා යහපත් බව Enola Gay හට මෝස් සංඥා මගින් දන්වා සිටියේය. හිරෝශීමාවේ විනාශයට එසේ සියල්ල හොඳින් පෙලගැසී තිබුනි.

Straight flush කාළගුණ නිරීක්ශණ යානය නිසා නගර වැසියනට ගුවන් ප්‍රහාරයක් ගැන අනතුරු හැඟවීමක් ලැබුනි. එහෙත් ප්‍රහාරක යානා වල සළකුණකුදු නොවූ නිසා අනතුරු හැඟවීම සුළු මොහොතකින් ඉවත් කරගන්නා ලදී. ඇත්ත වශයෙන්ම හිරෝශීමාව ඇමෙරිකානු හමුදා විසින් හිතාමතාම ගුවන් ප්‍රහාර එල්ල කිරීමෙන් වැළකුනු නගර වලින් එකකි. එයට හේතුවක් විය. ඒ පරමාණු බෝම්බයේ ප්‍රතිඵල හරියටම නිශ්චය කර ගැනීමට ඇවැසි වූ හෙයිනි.

වේලාව හරියටම උදෑසන 08:15 යි. ටොන් හතරාමාරක් බරැති පුංචි කොළුවා  Enola Gay වෙතින් නිදහස් වී සිය කාර්යය ඉටු කිරීමට හිරෝශීමා වැසියන් සොයා යන්නට විය. තත්පර 43 ක වැටීමකින් පසු, බෝම්බයේ න්‍යෂ්ඨික ක්‍රියාකාරිත්වය ආරම්භ වී නිමේශයකින්, මොහොතකට පෙර සජීවී නගරයක් වූ හිරෝශීමාව අළු ගොඩක් බවට පරිවර්ථනය කරන ලදී. යානයේ සිටි පිරිස මෙම තත්පර 43 දැඩි අවිනිශ්චිත තාවයකින් පසු වූයේ බෝම්බය නිසි පරිදි ක්‍රියාත්මක වේවිද, නැද්ද යන දෙගිඩියාවෙනි. ඔවුන්ගේ ප්‍රශ්ණය වූයේ එයයි.

බෝම්බය පිපිරූ නිමේෂයේ, පිපිරුම් මධ්‍යයේ ඇතිවූ උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක මිලියන ගනනක් විය. අති විශාල ආලෝකයක් සහ උණුසුමක් අවකාශය පුරා පැතිරෙන්නට විය. එයට හසු වූ දහස් ගනනක් මිනිසුන් මොහොතකින් වාෂ්ප බවට හෝ අඟුරු බවට හැරුනි. ගැමා කිරණ, එක්ස් කිරණ සහ නියුට්‍රෝන වැනි විකිරණශීලී ද්‍රව්‍ය සැතපුම් දෙකක දුරප්‍රමාණයක් දක්වා දසත පැතිරිනි. මේ සියල්ල සිදුවූයේ තත්පර දෙක තුනක් වැනි කාලයක් තුලදීය. ඊලඟ නිමේශයේදී අති විශාල, ශබ්දයේ වේගයෙන් ගමන් කළ කම්පන තරංග නගරය සිසාරා යන්නට විය. එයට හසුවු සියලු දේ මොහොතකින් සුන්නද්දූලි විය. මොහොතකට පෙර සජීවී නගරයක් වු හිරෝශීමාව මළ නගරයක් වී ඇත. නගරය සහමුලින්ම බිමට සමතලා වී ඇත. හැටදාහකට අධික ගොඩනැගිලි විනාශ වී තිබුනි. දකින දකින අත අඟුරු වූ මළ සිරුරුය. උදව් ඉල්ලා කෙරෙන ඉල්ලීම් දසතින් ඇසිනි. එහෙත් උදව් කරන්නට කිසිවෙක් නැත. සියල්ලන්ටම උදව් අවැසිව තිබුනි.

දිවි බේරා ගැනීමට සමත්වූවන් සිදුවූ දෙය අදහා ගැනීමට උත්සහා දරමින් සිටියහ. ඇවිදගත හැකිවූවන් උදව් ඉල්ලා කෑගසමින් හිස් ලු ලු අත යන්නට විය. සමහරුන් ඇවිදින මළමිනී මෙන් විය. පිලිස්සී එල්ලා වැටෙන සම් කැබලි, කැඩී බිඳී ගිය අත්පා සහිත වූවන්, ඇවිදිමින්, බඩගාමින් සරණක් සොයා යන්නට විය. සියල්ලම අසරණ වු කල අනේකාට සරණ විය හැක්කේ කාහටද ? හිරෝශීමාව තනිකරම මිහිමත මැවුන අපායක් මෙන් විය. බැලූ බැලූ අත ගිනි ගෙන දැවෙන ගොඩනැගිලිද, මිනිසුන්ද විය.


නගරයේ ඉතිරිව තිබුනේ රෝහල් තුනක් පමණී. ඒවා දිවි බේරා ගත්වූවන්ගෙන් පිරී ඉතිරී ගොස් තිබුනි. නගරයේ සිටි බොහොමයක් වෛද්‍යවරුන් හා හෙදියන්ද මිය ගොස් සිටි බැවින් තුවාල වුවන්ට ප්‍රතිකාර කිරීමද විශාල ගැටලුවක් විය.

බෝම්බයෙන් නිකුත්වූ අධික විකිරණශීලීතාවයට ගොදුරුවූවන් ටික දිනකින්ම එතෙක් හඳුනා නොගත් රෝගයක ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන්නට විය. දිවි බේරා ගත්තාවූ අයගෙන් දහස් ගනනක් එම රෝගයෙන් මරුමුවට පත්විය.

ප්‍රහාරය එල්ල වූ සැනින් 70000 කට අධික පිරිසක් මියගිය බවට අනුමාන කොට ඇත. 1945 අවසාන වන විට විකිරණශීලීතාවය නිසා හා අනෙකුත් හේතුන් මත 90000 සිට 166000 කට ආසන්න ගනනක් මිය ගොස් ඇති බවට සැලකේ. සමහර වාර්ථා පෙන්නන පරිධි 1950 වන විට 200000 ආසන්න සංඛ්‍යාවක් මිය ගොස් ඇත. මෙය ලෝක යුධ ඉතිහාසයේ එක් ආයුධයකින් සිදුකරනු ලැබූ විශාලම විනාශය හා සංහාරය ලෙසට ඉතිහාස ගතවී ඇත. තුවාල වූ, අංගවිකල වු, විවිධාකාර රෝගාබාධ වලට ලක්වූ සංඛ්‍යාව අති විශාලය. එහෙත් ජපානය තවමත් යටත්වීමට සූදානමක් නැත.

දෙවන ප්‍රහාරයට කාල නිශ්චය කිරීමේ වගකීම ටිබෙට්ස්ට පැවරුනි. අගෝස්තු 11 වනදා කොකුරා නගරයට ප්‍රහාරය එල්ල කිරීමට සැළසුම් කෙරින. කෙසේවෙතත් දින පහක් පුරා පැවතිය හැකි අයහපත් කාළගුණ තත්ත්වයක් ගැන ලැබුනු වාර්ථා නිසා ප්‍රහාරය දින දෙකකින් ඉදිරියට ගත්තේය.

1945 අගෝස්තු 09 වන දින අළුයම 03:45 ට Fat Man බෝම්බය රැගත් Bockscar යානය ටිනියන් දිවයිනෙන් අහසට නැගුනේ සුපුරුදු පරිධි අනෙකුත් යානා පෙරටු කරගනය. ගුවන් ගත වීමට පෙර කළ පූර්ණ පරීක්ශණ වලදී අමතර තෙල් ටැංකියේ දෝශයක් නිරීක්ශනය කලද යානයේ නියමුවා වු Major Charles W. Sweeney එය නොසලකා ප්‍රහාරයට යාමට තීරණය කරන ලදී. ප්‍රහාරක යානය හා නිරීක්ෂණ යානා දෙක වෙන් වෙන්ව ගොස් හමුවීමට යොදා ගත් ස්ථානයේදී හමුවී එක්ව ඉලක්කය කරා යාමට නියමිතව තිබුනි. කෙසේවෙතත් එක් නිරීක්ශන යානයක් වූ Big Stink ප්‍රමාද වූ බැවින් Bockscar සහ The Great Artiste යානය විනාඩි හතලිහක් ගුවනේ සැරිසරමින් Big Stink එනතෙක් රැදී සිටියද එය නොපැමිනි හෙයින්, එම යානය නොමැතිව ප්‍රහාරයට යාමට Sweeney තීරණය කළේය. මෙසේ සැරිසරමින් සිටින අතර තුර කොකුරා සහ නාගසාකි නගර වල කාළගුණ තත්ත්වය නිරීක්ශණය කිරීමට ගිය යානාවලින් නගර දෙකෙහිම කළගුණ තත්ත්වය ප්‍රහාරයට යහපත් අන්දමින් පවතින බවට වාර්ථාවිය.

කෙසේ වෙතත් මෙම ප්‍රමාදවීම නිසා, යානය කොකුරා වෙත ලඟා වනවිට නගරය 70% ක් පමණ වළාකුළු වලින් වැසී තිබුනි. ඉන්ධන වැයකරමින් නගරය උඩින් වට තුනක් ගමන් කලද බෝම්බය හෙලීමට තරම් ප්‍රමාණවත් දර්ශණයක් නොමැති හෙයින් බොම්බය නොහෙලන ලදී. ඒ අතර වාරයේ ජපාන ගුවන් යානාද අහසට නැගෙනු නිරීක්ශණය කල බැවින් හා යානයේ ඉන්ධන තත්ත්වය නරක අතට හැරෙමින් පැවතුන බැවින් වහාම කොකුරා වලට පහර දීම අත්හැර අනු ඉලක්කය වූ නාගසාකිය වෙත යන ලදී.

නාගසකියට එනවිට එයද වළාකුළු වලින් වැසී තිබුන බැවින්, බෝම්බ කරු රේඩාර උපයෝගී කරගන බෝම්බය හෙලීමට සූදානම් උවද පසුව දර්ශණය වූ සුළු විවරයකින් උදෑසන 11:01 සටහන්ව තිබෙන විට බෝම්බය හෙලීමට සමත් විය.

එම බෝම්බයද තත්පර 43 ක වැටීමකින් පසු පුපුරා යන්නේ හිරෝශීමාවේ සිදූවූ විනාශය නැවතත් ප්‍රතිනිර්මාණය කරමිනි. කෙසේවෙතත් බෝම්බය එල්ල කළ ඉලක්කයේ සිට සැතපුම් එකහාමාරකින් පමණ වෙනස් වීම කරනකොටගෙන නගරයේ සෑහෙන ප්‍රමාණයක් ප්‍රහාරයෙන් ආරක්ෂා වෙන නමුත් 60% පමණ ප්‍රමාණයක් සුන්නද්දූලි කොට දමමින් 75000 කට පමණ ක්ෂණික මරණයක් ගෙනදීමට "මහත මිනිසා" සමත් වේ.

"මැරෙන්ඩ නැත්නම් ගලේ ගහලත් මරන්ඩ බෑ" කියන සිංහල කියමන සනාථ කෙරෙන සිදුවීමකුත් මේ අස්සෙන් සිදුවී ඇත. නාගසකි වැසියෙකු වූ ට්සුටොමු යමගුචී 1945 අගෝස්තු 06 වන දින ව්‍යාපාරික කටයුත්තක් සඳහා හිරෝශීමාවට ගොස් සිටින අතර තුර බෝම්බය පුපුරා යනවිට ඔහු එයට කි.මි. 03 මෙපිටින් සිටියද බරපතල පිලිස්සුම් තුවාල ලැබුවේය. පසු දිනම සිය ගම් ප්‍රදේශය වූ නාගසාකි වෙත ගොස් ඇති අතර එහෙදී දෛවෝපගත ලෙස දෙවන බෝම්බයෙන්ද දිවි ගලවා ගැනීමට සමත්ව ඇත. යමගුචී වයස අනූවක් ආයු වළදා 2010 ජනවාරි මස මිය ගොස් ඇත.

නාගසාකියට ප්‍රහාරය එල්ල වී දින හයකට පසු එනම් අගෝස්තු 15 වන දින ජපානය යටත් වීමත් සමඟම දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයේ නිමාව සනිටුහන් විය.


පරමාණු බෝම්බ ජපානයට හෙලීම පිළිබඳව අදටද විවාදාත්මක ප්‍රශ්නයක් ඇත. එනම් " සැබැවින්ම එය අවශ්‍යය වීද ? " යන්නයි. බෝම්බය හෙලීමට විරුද්ධ වූවන් අතර ප්‍රමුඛම පුද්ගලයෙකු වන්නේ පසු කලෙක ඇමෙරිකාවේ ජනාධිපතිවරයෙකුද වූ ජෙනරාල් අයිසන්හවර්ය. මෙම බෝම්බය ගැන යුධ ලේකම් වරයාගෙන් දැනගත් මොහොතේ සිට ඔහු එය නතර කිරීමට උත්සහා කළද එය පළනොදරන ලදී. ඔහුට අනුව ජපානය ගෞරවාන්විතව යටත් වීමක් ගැන සළකා බලමින් සිටින අතර මෙම ප්‍රහාරය එල්ල නොකලද ටික කලෙකින් ඔවුන් යටත් වීමට සූදානම්ව සිට ඇත.

එහෙත් බෝම්බ ප්‍රහාරයට පක්ශව අදහස් දක්වන අයගේ මතයනම් ජූලි 26 වන දින යටත්වීමේ නිවේදනය ජපානය පිළිනොගැනීම මෙම තත්ත්වය ඇතිකිරීමට හේතු වූ බවයි. ඒ අනුව මෙම විනාශයෙහි සම්පූරණ වගකීම ජපානය මතටම පැවරේ.


අමෙරිකානු විද්‍යඥයන් මෙම බෝම්බයේ විනාශකාරී බව දැන සිටියද එයින් ඇතිකල හැකි විනාශය එය සජීවී ජනගහනයක් සහිත ස්ථානයකදී භාවිතා කිරීමෙන් මිස දැනගත නොහැකි නිසා, අනවශ්‍ය වුවද මෙසේ බාවිත කළ බවද කියවේ. ජපානයේ නගර කිහිපයක් සාමාන්‍ය ගුවන් ප්‍රහාර වලට ඉලක්ක නොවීමට හේතුවත් මෙයම වේ.

මෙසේ යුද්ධයෙන් බිමට සමතලා වූ ජපාන ජනතාව, අපරිමිත කැපකිරීම සහ උත්සහායෙන් නැවතත් සිය රට කෙටිකලක් තුල ලෝක ආර්ථික බලවතකු බවට පත් කරන්නේ මුළු ලොවටම අගනා පාඩමක් කියා දෙමිනි.

සෑම වසරකම අගෝස්තු 06 වන දින ඉර බැස යන යාමයේ හිරෝශීමා නදියේ දහස් ගනනින් ඉටි පහන් පා කරමින් අදටද ජපාන ජනතාව එම විනාශය කණගාටුවෙන් යුතුව මෙනෙහි කරති.

මූලාශ්‍ර ;

> http://en.wikipedia.org/wiki/Atomic_bombings_of_Hiroshima_and_Нагасаки
> http://www.naturalnews.com/019176.хтмл
> http://www.nuclearfiles.org/menu/educators/study-guides/history_decision-to-drop-bomb.хтм
> http://www.whale.to/b/mullins8.html#A__NEW___MISISION_
> http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB162/index.хтм
> http://www.atomicarchive.com/Docs/ManhattanProject/
> http://en.wikipedia.org/wiki/Einstein_литер
> http://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_the_Manhattan_Проект
> http://en.wikipedia.org/wiki/Albert_Еинстеин
> http://www.losalamoshistory.org/manhattan.хтм
> http://en.wikipedia.org/wiki/Manhattan_Проект
> http://www.alternatewars.com/Bomb_Loading/Bomb_Guide.хтм
> http://www.youtube.com/watch?v=jY9VwCE_Dsg&feature=релатед
> http://www.youtube.com/watch?v=SwHds1any9Y&feature=релатед
> http://www.youtube.com/watch?v=ложГ4П1РИ
> http://www.youtube.com/watch?v=МДаи9н5ЭМ
> http://www.youtube.com/watch?v=dirD3lJL1L8&feature=релатед

~~සෙන්නා / 16.02.2012